ਮਾਰੂ ਸਰੋਤ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਕੋਸ਼, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।

ਮਾਰੂ (ਵਿ,ਪੁ) ਮੀਂਹ ਨਾਲ ਸਿੰਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭੋਂਏਂ

ਮਾਰੂ ਸਰੋਤ : ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਕੋਸ਼, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।

ਮਾਰੂ (ਨਾਂ,ਪੁ) 1 ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਗ 2 ਧੌਸਾ; ਨਗਾਰਾ

ਮਾਰੂ ਸਰੋਤ : ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕੋਸ਼ (ਸਕੂਲ ਪੱਧਰ), ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲਾ।

ਮਾਰੂ 1 [ਨਾਂਪੁ] (ਸੰਗੀ) ਇੱਕ ਰਾਗ ਦਾ ਨਾਮ; ਧੋਂਸਾ, ਨਗਾਰਾ 2 [ਵਿਸ਼ੇ] ਮਾਰਨ ਵਾਲ਼ਾ , ਘਾਤਕ, ਖ਼ਤਰਨਾਕ, ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ; ਰੇਤਲੀ ਜ਼ਮੀਨ, ਜਿਸ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਿੰਜਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮੀਂਹ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਾ ਹੋਵੇ 3 [ਵਿਸ਼ੇ] ਕੰਮ-ਕਾਰ ਆਦਿ ਨੂੰ ਤਕੜਾ (ਬੰਦਾ ਜਾਂ ਬਲ਼ਦ ਆਦਿ)

ਮਾਰੂ ਸਰੋਤ : ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਕੋਸ਼ (ਸ਼੍ਰੀਮਹਿਤ ਪੰਡਿਤ ਗਿਆਨੀ ਹਜ਼ਾਰਾ ਸਿੰਘ ਕ੍ਰਿਤ), ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਤ ਕੇਂਦਰ, ਦੇਹਰਾਦੂਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ

ਮਾਰੂ (ਸੰ.। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਾਲਵ। ਹਿੰਦੀ ਮਾਰਵਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਰੂ)। ੧. ਇਕ ਰਾਗ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਾਗੀ ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੇ ਮ੍ਰਿਤੂ ਸਮੇਂ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗੁਰਮਤ ਸੰਗੀਤ^* ਵਿਚ ਮਾਲਕੌਂਸ ਦਾ ਪੁਤ੍ਰ ਮਾਰੂ ਮੰਨਿਆਂ ਹੈ। ਯਥਾ-‘ਮਾਰੂ ਮਸਤ ਅੰਗ ਮੇ ਵਾਰਾ ’। ਟੰਕ , ਇਰਾਕ, ਭੈਰਵੀ, ਆਸਾ , ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਯਥਾ-‘ਸਫਲ ਮਾਰੂ ਇਹੁ ਰਾਗੁ’। ਤਥਾ-‘ਮਾਰੂ ਮਾਰਣ ਜੋ ਗਏ ਮਾਰਿ ਨ ਸਕਹਿ ਗਵਾਰ’। ਮਾਰੂ ਰਾਗ ਦ੍ਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ (ਮਨ) ਨੂੰ ਮਾਰਣ ਲਈ ਜੋ ਲੋਕ (ਤੀਰਥੀਂ) ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਓਹ ਮਾਰ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਕਿਉਂ ਜੋ ਆਪ ਗਵਾਰ ਹਨ।

             ਦੇਖੋ, ‘ਇਸੇ ਦਾ ਅੰਕ ੩’

੨. (ਸੰ.। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਰੂ=ਪਾਣੀ ਤੋ ਖਾਲੀ ਥਾਂ, ਰੇਤ ਥਲਾ। ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਰੂ। ਅਥਵਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਬਾਲੁਕਾ=ਰੇਤ) ਥਲਾ। ਯਥਾ-‘ਮਾਰੂ ਮੀਹਿ ਨ ਤ੍ਰਿਪਤਿਆ ਅਗੀ ਲਹੈ ਨ ਭੁਖ ’।

੩. (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਾਰੂ=ਉਜਾੜ, ਪਰਬਤ) ਉਜਾੜ , ਜਿਥੇ ਆਦਮੀ ਨਾ ਲਭੇ। ਯਥਾ-‘ਮਾਰੂ ਮਾਰਣ ਜੋ ਗਏ’। ਬਨਾਂ ਵਿਚ ਜਾਕੇ ਜੋ (ਮਨ ਨੂੰ) ਮਾਰਨ ਗਏ, ਉਹ ਮੂਰਖ ਮਨ ਨੂੰ (ਉਥੇ ਬੀ) ਨ ਮਾਰ ਸਕੇ ।

੪. ਰੇਤ ਥਲੇ ਗਰਮੀ ਪਿਆਂ ਬਹੁਤ ਤਪਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਮਾਰੂ ਦਾ ਅਰਥ -ਤਪਤ- ਬੀ ਲੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਯਥਾ-‘ਮਾਰੂ ਤੇ ਸੀਤਲੁ ਕਰੇ ’।

੫. (ਸੰਪ੍ਰਦਾ) ਅੱਗ।

----------

* ਕ੍ਰਿਤ ਡਾਕਟਰ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ।